Obowiązek raportowania działań ESG przez polskie firmy
Strategia zrównoważonego rozwoju, to dziś element, którego nie może zabraknąć w modelu biznesowym żadnego, chcącego konkurować na rynku przedsiębiorstwa. Wielu przedsiębiorców i liderów korporacji oraz rodzimych firm lokalnych, zaczęło zdawać sobie sprawę z ważności zagadnień związanych z ESG (Environmental, Social, Governance) i zaczęło wdrażać strategie zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost zainteresowania kwestiami zrównoważonego rozwoju i ESG, zarówno ze strony inwestorów, jak i konsumentów. Firmy także zdają sobie sprawę, że długoterminowy sukces biznesowy wiąże się z odpowiedzialnym podejściem do tych zagadnień.
ESG to skrót od trzech głównych obszarów, które są brane pod uwagę w zarządzaniu korporacyjnym i inwestowaniu zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Obejmuje kwestie związane z wpływem działalności biznesowej na środowisko naturalne. Do obszarów środowiskowych należą m.in. zmiany klimatyczne, zużycie energii, zarządzanie odpadami, ochrona bioróżnorodności i zużycie zasobów naturalnych. Kwestie społeczne skupiają się na relacjach i wpływie przedsiębiorstwa na społeczeństwo. Obejmują kwestie związane z relacjami z pracownikami, bezpieczeństwem pracy, równością i różnorodnością, zdrowiem społeczności lokalnych, prawami człowieka i zaangażowaniem społecznym. Obszar zarządzania G (governance) jest obszarem, który spaja i tworzy narzędzia do skutecznego implikowania strategii. Dotyczy aspektów związanych z zarządzaniem korporacyjnym i sposobem, w jaki firma jest zarządzana, nadzorowana i kontrolowana. W obszarze zarządzania znajdują się kwestie związane z etyką biznesu, przejrzystością, strukturą korporacyjną, relacjami z akcjonariuszami, wynagrodzeniem kadry zarządzającej itp.
W związku z dyrektywą CSRD (Corporate Social Responsibility Direcitive) ogłoszoną przez Unię Europejską obowiązek raportowania niefinansowego obejmuje coraz to większe ilości firm w całej Unii. Dyrektywa ma na celu wzmocnienie roli przedsiębiorstw w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju i przyczynienie się do realizacji unijnych priorytetów związanych z klimatem i zrównoważonym rozwojem. Dla firm oznacza to jednak zdecydowane rozszerzenie zakresu sprawozdawczości obszaru. Dyrektywa wprowadza jednolity standard ESRS (European Sustainability Reporting Standards), który ma poprawić spójność i porównywalność raportów między różnymi firmami. Ten zaś ułatwi analizę, ocenę wyników zrównoważonego rozwoju oraz radykalnie podniesie jakość samych sprawozdań poprzez bardziej szczegółowe informacje dostarczone przez firmę.
W związku z tym wiele firm rozpoczęło przygotowanie się strategiczne w zakresie sprawozdawczości realizacji celów zrównoważonego rozwoju (pierwsze raporty według dyrektywy CSRD poznamy już w 2025 roku). Jednak stopień gotowości firm w zakresie ESG może się różnić i głównym determinantem ich gotowości będzie stopień świadomości zakresu zrównoważonego rozwoju jaki uzyskały dotychczas. Przygotowanie się do raportowania niefinansowego wymaga zrozumienia obowiązujących przepisów, identyfikacji kluczowych obszarów wpływu oraz opracowania systemów monitorowania i raportowania. Przygotowanie się do raportowania niefinansowego jest procesem holistycznym, który wymaga zaangażowania całej organizacji. Kluczowe zatem będą tutaj zasoby organizacyjne, które musza zostać w firmie wydzielone lub pozyskane z zewnątrz. Stworzenie zespołu specjalistów, którzy będą potrafili sięgnąć po kluczowe elementy i umiejętnie powiązać je w spójną strategię jest olbrzymim wyzwaniem organizacyjnym, ale także budżetowym dla firmy. Zespół wdrażający i przygotowujący raport musi doskonale rozumieć ideę zrównoważonego rozwoju, orientować się w przepisach, przede wszystkim jednak poznać strukturę organizacyjną firmy, aby stworzyć precyzyjną strategię dopasowaną do modelu biznesowego i realnych wpływów organizacji na środowisko naturalne oraz obszary społeczne.
Głównym jednak wyzwaniem dla organizacji jest osadzenie procesu zmiany na barkach odpowiedniego lidera – pełnomocnika ds. ESG. Osoby, która może podejmować decyzje niezależnie lub jest osadzona na tyle blisko w strukturze, która realnie wpływa na decyzje podejmowane w zarządzie. W takim wypadku transformacja w kierunku zrównoważonego rozwoju dla firmy, może stać się sposobem nie tylko na wypełnienie kolejnego obowiązku sprawozdawczego, ale także szansą na wpisanie się w nowoczesny paradygmat zarządzania przedsiębiorstwem zorientowanym na gospodarkę przyszłości. ESG jest dziś dla rynku pojęciem przełomowym i będzie wpływało na obraz systemu gospodarczego w kolejnych dekadach. Efektywność procesu zrównoważonej transformacji firmy, musi charakteryzować się podejściem komplementarnym w zakresie obszarów i konsekwencją we wdrażaniu zmian.
Zrównoważony rozwój – czy to dobry kierunek w zarządzaniu firmami?
Pojęcie zrównoważonego rozwoju towarzyszy nam od wielu lat, jednak relatywie niedawno tak intensywnie rozpoczęliśmy próby szukania sposobu, aby wpisać je w faktyczne działania firm. Do tej pory często spotykaliśmy się z narracją, która miała za zadanie tworzenie pozorów opartych na działaniach, których celem była „zmiana świata na lepsze” przez daną organizację – prawdziwym celem była jednak poprawa wizerunku firmy. Jednak w ostatniej dekadzie świat zdecydowanie przyśpieszył i już dziś każe szukać odpowiedzi na pytanie: jak tworzyć gospodarkę gotową na to, aby kolejne pokolenia odziedziczyły po nas bezpieczny świat i środowisko naturalne gotowe na następne dekady rozwoju gospodarczego w zrównoważonej relacji? Sposobem na próbę dostosowania rytmu naturalnego rozwoju świata i rozpędzonej do granic możliwości gospodarki ma stać się koncepcja stojąca za akronimem ESG, której wymiar namacalny będzie stanowić raport niefinansowy
zrównoważonego rozwoju – w kolejnych latach stanie się on obowiązkiem dla bardzo wielu firm.
Ideą raportowania niefinansowego jest opisanie wszystkich miękkich obszarów, które do tej pory nie były brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji biznesowych, a stanowiły jedynie elementy uzupełniające. Strategia ESG ma zostać nowym paradygmatem zarządzania przedsiębiorstwem, którego celem jest całkowita zmiana filozofii funkcjonowania biznesu. Na rynku liderami pozostaną zatem firmy, które znajdą odpowiedź na pytanie: jak transformację w kierunku ESG przekuć na korzyści dla konsumentów, dostawców i budowanie trwałości biznesu. Szczególnie wysokie oczekiwania w tym względzie mają nowe pokolenia – jako klienci i potencjalni pracownicy szukają firm, które działają w zgodzie z ich przekonaniami. Według raportu Bain&Company „The Visionary of CEO’s Guide of Sustainability” z 2023 roku, prawie 70% zatrudnionych myśli o zmianie pracodawcy, jeśli ich obecna firma nie zainwestuje w dostosowywanie organizacji w długoterminowy rozwój pracowników i tworzenie odpowiednich warunków pracy, czyli nie wsłucha się w ich potrzeby jako kluczowego interesariusza.
Jaki będzie wynik ekonomiczny?
Wprowadzenie zrównoważonego modelu zarządzania może przynieść liczne korzyści dla firmy, zarówno w krótkim, jak i długim okresie. Do najważniejszych benefitów na pewno należy zaliczyć zwiększenie efektywności operacyjnej, gdyż zrównoważone praktyki często skutkują bardziej efektywnym wykorzystaniem zasobów, redukcją odpadów i obniżeniem kosztów operacyjnych. Zmiana na tego rodzaju działania może także pomóc w ograniczeniu ryzyka związanego z regulacjami środowiskowymi i zmianami klimatycznymi, co bezpośrednio wpłynie na budowanie trwałości biznesowej. Firmy mogą łatwiej nawiązywać współpracę z partnerami biznesowymi, szczególnie z tymi, którzy również promują zrównoważone wartości, a ich poszukiwanie jest wpisane w tworzenie łańcuchów wartości, które będą wykazywane w raportowaniu niefinansowym.
Współcześni konsumenci są coraz bardziej świadomi kwestii zrównoważonego rozwoju. Organizacje, które hołdują idei sustainability, mogą przyciągać klientów poszukujących produktów i usług zgodnych z takimi wartościami. Jak wynika z raportu „Edelman Trust Barometr 2021”, konsumenci są coraz bardziej zainteresowani społecznym wymiarem kupowanych przez siebie produktów i usług. Ponad 65% konsumentów deklaruje, iż przy procesie zakupowym bierze pod uwagę fakt czy dana marka stawia na różnorodność i inkluzywność społeczną. Zrównoważony model zarządzania może przyczynić się do zbudowania pozytywnego wizerunku firmy w oczach klientów, partnerów biznesowych i społeczności lokalnej. To może przekładać się na lojalność nabywców, ale także poszerzanie portfela o tych zupełnie nowych, dla których kwestie odpowiedzialności społecznej są niezwykle istotne
Firmy wdrażające zrównoważone zarządzanie mogą zyskać na zadowoleniu pracowników. Wiele osób ceni etyczne i zrównoważone podejście pracodawcy, co może wpływać na retencję zatrudnionych oraz zdolność przyciągania nowych talentów. Pracownicy organizacji o zrównoważonych praktykach często odczuwają większe zadowolenie z pracy. Wiedza, że
ich firma podejmuje wysiłki w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu i ochrony środowiska, może przyczynić się także do zwiększenia efektywności kadry. Świadomość, że praca przyczynia się do większego celu, może stanowić także źródło wzmożonej motywacji. Pracownicy często są bardziej zaangażowani, gdy widzą, że ich wysiłki mają pozytywny wpływ na otoczenie.
Inwestorzy coraz częściej oceniają działalność i wyniki firmy pod kątem czynników środowiskowych i społecznych. Prowadzenie przedsiębiorstwa w sposób odpowiedzialny i zrównoważony pomaga zwiększyć dostępność i obniżyć koszt pozyskania kapitału dla tych organizacji. Są to zatem elementy, które z perspektywy inwestycyjnej stanowią czynnik długoterminowego sukcesu i stabilności kapitałowej. Dodatkowo działania wspierające dostosowanie firmy do wymagań zrównoważonego rozwoju bardzo często stają się momentem na przyśpieszenie adaptacji do zmieniającego się otoczenia gospodarczego, a w wielu przypadkach także podniesienia innowacyjności organizacji i zbudowania przewagi konkurencyjnej.
Jak przygotować biznes do nowym wymagań UE?
Wprowadzenie zrównoważonego modelu zarządzania w firmie wymaga przemyślanej strategii, zaangażowania pracowników i konsekwentnej implementacji. W początkowej fazie kluczowa jest przemyślana i zintegrowana analiza różnych aspektów działalności firmy, obejmująca obszary środowiskowe, społeczne i korporacyjne (ESG). Punktem wyjścia jest zatem właściwe zidentyfikowanie kontekstu działalności firmy, uwzględniające zarówno kwestie wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Dane te konieczne będą do określenia konkretnych celi, które firma chce osiągnąć. Mogą być one związane z redukcją emisji, poprawą warunków pracy, zwiększeniem zaangażowania społecznego czy też innymi obszarami związanymi z ESG. Aby jednak osiągnąć sukces, działania muszą trafić na podatny grunt. Przedsiębiorstwo musi zatem kształtować kulturę organizacyjną, która wspiera zrównoważoną transformację. Działania firmy powinny być zgodne z przyjętymi w strategii wartościami, a pracownicy świadomi ich roli w procesie zrównoważonego rozwoju. Ważne jest, aby proces budowania takiej koncepcji działań był elastyczny i dostosowywany do zmieniających się warunków rynkowych oraz oczekiwań interesariuszy. Praca nad strategią to proces długoterminowy, wymagający zaangażowania całej organizacji.